Routing Tables va Policy Routing

Tarmoqlarda ma'lumotlar paketlari qayerga va qanday yo‘l orqali borishi kerakligini aniqlash routing (yo‘nalish) orqali amalga oshiriladi. Routing — bu marshrutlash, ya'ni paketlar uchun eng to‘g‘ri yo‘lni tanlash jarayoni.

Misol:

Siz 192.168.1.10 IP manzildagi kompyuterdan 8.8.8.8 (Google DNS) serverga ping yuborasiz. Sizning tizimingiz quyidagilarni hal qilishi kerak:

• Paketni qaysi interfeysdan yuborish?
• Qaysi gateway orqali?
• Qaysi yo‘nalishni tanlash?

---

Nima bu Routing Table?

Routing Table (yo‘nalish jadvali) — bu tizimning IP-paketlar uchun yo‘l xaritasi. Har bir kirish:

• Qaysi tarmoqga
• Qaysi gateway orqali
• Qaysi interfeys orqali borishni ko‘rsatadi.

Jadval Ko‘rinishi (Linux ip route bilan):

$ ip route
default via 192.168.1.1 dev eth0
192.168.1.0/24 dev eth0 proto kernel scope link src 192.168.1.10

Yo‘nalish	Ma’no
default via 192.168.1.1	Standart gateway (NAT orqali internetga chiqish)
192.168.1.0/24 dev eth0	Mahalliy tarmoq, bevosita ulanish (directly connected)

---

Routing Qo‘shish va O‘chirish

Qo‘shish:

sudo ip route add 10.0.0.0/24 via 192.168.1.254 dev eth0

Bu buyruq:

• 10.0.0.0/24 tarmog‘iga
• 192.168.1.254 gateway orqali
• eth0 interfeysdan yo‘nalish qo‘shadi.

O‘chirish:

sudo ip route del 10.0.0.0/24

---

Policy Routing (Qoidaga Asoslangan Yo‘nalish)

Oddiy routing nima?

Oddiy routing destination IPga asoslanadi. Ya’ni, paket qayerga ketmoqda — shu asosida yo‘l tanlanadi.

Policy routing nima qiladi?

Policy Routing esa:

• manba IP
• port raqami
• tarmoq interfeysi
• protokol (TCP/UDP)

kabi qo‘shimcha mezonlar asosida yo‘nalishni belgilaydi.

🎯 Ya’ni, siz qaysi paket qayerdan chiqqaniga qarab ham routing qoidalari yozishingiz mumkin.

---

Hayotiy Misol

Sizda quyidagi holat:

Tarmoq interfeysi	IP manzil	Maqsad
eth0	192.168.1.10	Mahalliy LAN
eth1	10.10.10.10	VPN orqali alohida tarmoqga chiqish kerak

Siz istaysizki:

• 192.168.1.10 manzildan chiqqan barcha trafik — eth0 orqali
• 10.10.10.10 manzildan chiqqan trafik — eth1 orqali (VPN)

---

Policy Routing Linux’da

1. Yangi routing jadvali yaratish (e.g. table 100)

echo "100 vpnroute" | sudo tee -a /etc/iproute2/rt_tables

2. Yangi marshrut qo‘shish:

sudo ip route add default via 10.10.10.1 dev eth1 table vpnroute

3. Policy qo‘shish: ma'lum IP manzildan chiqqan paketlar ushbu table'dan foydalansin

sudo ip rule add from 10.10.10.10/32 table vpnroute

🔍 Tekshirish:

ip rule show
ip route show table vpnroute

---

Ko‘p interfeysli tizimda foyda

Policy routing ko‘p interfeysli (multi-homed) tizimlar uchun juda foydali:

• Har bir interfeysga o‘z default gateway berish
• Bitta tizimdan bir nechta yo‘nalishlar bilan trafik chiqarish
• Har xil subnetlarga har xil routing qoidalari qo‘llash

---

Oddiy Routing vs Policy Routing

Xususiyat	Oddiy Routing	Policy Routing
Asosiy mezon	Destination IP	Qoida: source IP, interfeys, port, va h.k.
Foydalanish	Oddiy serverlar, oddiy NAT	VPN, ko‘p interfeysli tizimlar, xavfsizlik
Moslashuvchanlik	Kam	Yuqori

---

Xulosa

• Routing table — tizim paketlar qayerga ketishini belgilaydi
• Policy routing — murakkab holatlarda qo‘shimcha qoidalarga asoslanib yo‘l tanlaydi
• Linux’da ip route, ip rule, ip table vositalari orqali boshqariladi